Program Pomost. Wielokulturowość przestrzeni. Tożsamość miejsca i historii.
Sprawozdanie z wizyty w Abakanie, stolicy Chakasji, leżącej w południowej Syberii.
W dniach do 16 września do 29 września br. realizowałam program ekspedycji do mazurskich wiosek w Chakasji. Republika Chakasji wchodzi w skład Federacji Rosyjskiej. Od północnego zachodu graniczy z obwodem kemerowskim, od południa i południowego zachodu z republikami Ałtaj i Tuwa, od północy z Krajem Krasnojarskim. Kraj ten położony jest w południowo wschodniej Syberii, w kotlinie Chakasko- Minusińskiej. Liczba mieszkańców nie przekracza 600 tys. a stolicą jest miasto Abakan liczące 167 tys. Zostaliśmy zaproszeni do wzięcia udziału w uroczystościach Dni Kultury Polskiej, zaś przeprowadzenie zajęć i seminariów dla mieszkających tam Polaków – było swego rodzaju prezentem na 20 lecie ruchu polonijnego na Syberii. Celem mojej wizyty było także przeprowadzenie warsztatów archiwistyki społecznej oraz wywiadów z mieszkańcami Znamienki i Aleksandrowki – mazurskich wsi na Syberii zamieszkanych przez potomków Mazurów. Mieszkańców do dziś posługujących się gwarą mazurską, kultywujących tradycje rodzinne związane z Mazurami.
Wyprawa do Chakasji leżącej na Syberii miała formułę wielowymiarową, uzyskała patronat Marszałka Województwa Warmińsko – Mazurskiego Jacka Protasa oraz wsparcie Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie, Burmistrza i urzędu miasta Mrągowa, Sejmiku Województwa Warmińsko- Mazurskiego, Senatora RP reprezentującego mieszkańców województwa warmińsko - mazurskiego Marka Konopki a także Instytutu Hortiterapii oraz wielu innych instytucji i osób prywatnych. Na zaproszenie dr Sergiusza Leończyka, prezesa Kulturalno-Oświatowej Organizacji Społecznej „Polonia” w Chakasji w/w ekspedycję odbyłam wspólnie z dr Ewą Piotrowicz. Pani Ewa Piotrowicz jest choreografem, w trakcie wizyty prowadziła zajęcia z tradycji tańca narodowego.
Wychodząc naprzeciw potrzebom środowiska polonijnego razem z dr Sergiuszem Leończykiem opracowaliśmy program 14 dniowych zajęć. W czasie mojego pobytu w Chakasji odbyły się zajęcia z j. polskiego dla nauczycieli, seminaria z programów społecznej archiwistyki, dziennikarstwa społecznościowego, animacji środowiskowej, programów działalności wolontarystycznej i społecznej, szkolenia z zakresu projektów o charakterze edukacji ekologicznej. Spotkania prowadziłam jako otwarte, dostępne także dla pracowników instytucji współpracujących z mieszkającymi tam Polakami. Szkolenia ekologiczne spotkały się z dużym zainteresowaniem w Centrum Edukacji Ekologicznej w Abakanie, Parku Krajobrazowym RCH, Narodowym Muzeum RCH, Muzeum Szuszenskoje, w Ogrodach Botanicznych RCH, szkołach polskich w Abakanie i Znamience oraz wśród działaczy polskich a także w szkole polskiej i plastycznej w Minusińsku – mieście leżącym w Kraju Krasnojarskim.
Wspólnym tematem naszych spotkań były nowatorskie projekty z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. Program, jaki realizuję od lat w Mrągowie - hortiterapia wzbudził w Chakasji ogromne zainteresowanie. Ekologia jest tam sprawą priorytetową w edukacji dzieci i młodzieży. W związku z nim zostałam zaproszona do redakcji krajowej gazety „Chakasja” w wyniku czego powstał obszerny artykuł na ten temat, promujący także nasz region.
W pierwszych dniach pobytu w Abakanie – stolicy Chakasji odbyła się uroczystość otwarcia naszych kursów prowadzonych w ramach w/w programu oraz uroczyste przecięcie wstęgi w Centrum Polskiej Książki. Na spotkaniu zostały odczytane listy gratulacyjne od senatora Marka Konopki i Burmistrz Mrągowa. W obecności p. Konsul RP Anny Walczak, która przybyła z Irkucka oraz Ministra d/spr Mniejszości Narodowych Republiki Chakasji miałam możliwość przekazać pozdrowienia od władz Urzędu Województwa Warmińsko – Mazurskiego, mieszkańców miasta Mrągowa i senatora Marka Konopki – członka senackiej Komisji d/spr Polonii. Wszystkie listy od władz zostały uroczyście odczytane podczas wieczornej mszy w kościele katolickim w Abakanie prowadzonym przez polskiego księdza oraz na koniec przekazane prezesom polskich organizacji z Syberii.
Podobne spotkania z zaznaczeniem akcentu wparcia naszej ekspedycji przez urząd marszałkowski i mojego miasta Mrągowa odbywały się niemal codziennie. Załączone fotografie obrazują działania promocyjne na rzecz poznania naszego regionu, miasta oraz wielu idei jakie realizowane są przez działające w Mrągowie organizacje. W trakcie seminariów z polskimi nauczycielami oraz prezesami polonijnych organizacji zaprezentowałam walory turystyczne, krajoznawcze i gospodarcze naszego regionu i miasta Mrągowa, podzieliłam się informacjami na temat aktywności naszych mieszkańców i organizacji jakie wyraziły chęć współpracy z naszym Stowarzyszeniem Zielone Dzieci udostępniając swoje materiały. Na spotkaniu z Polonią i pracownikami instytucji współpracujących z Polakami w Abakanie, Znamience i Aleksandrowce pokazaliśmy prezentację działalności Stowarzyszenia Zielona Dzieci, działalności MDK, CKiT, Nadleśnictwa Mrągowo oraz Urzędu Województwa Warmińsko Mazurskiego w zakresie ochrony dziedzictwa Kulturowego i przyrodniczego Warmii i Mazur, Uniwersytetu Warmińsko - Mazurskiego. Odbyła się projekcja zdjęć pt. Lot balonem nad Mrągowem, mrągowskiego Festiwalu Kultury Kresowej, – autorstwa M. Modzelewskiego oraz pokazaliśmy prezentacje udostępnione przez p. Roberta Wróbla i Mrągowską Informację Turystyczną, wydział promocji UWM. Przekazaliśmy młodym Polakom i studentom chakaskich uczelni ofertę studiów podyplomowych UWM z zakresu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz studiów hortiterapii a także drobne upominki i dary od UMWM i urzędu Miasta Mrągowa.
14 dni pobytu na Syberii to czas wytężonej pracy na rzecz środowiska polonijnego, budowania relacji z krajem ale także dzielenia się doświadczeniem i wiedzą by umożliwić stałe podnoszenie rangi pracy polskich działaczy i organizacji jaka nas zaprosiła- wiem, że nam się to udało. W trakcie pobytu miałam możliwość ponownie spotkać się z goszczącymi na Mrągowie rodakami, którzy z wielkim sentymentem wspominają pobyt w naszym mieście. Festiwal Kultury Kresowej oraz kolonie jakie zorganizowaliśmy dla polonii z Chakasji pozostają żywą pamiątką naszej współpracy. Byliśmy gośćmi Ministerstwa Turystyki RCH i tam także odbyła się promocyjna prezentacja materiałów Z MCIT, dodatkowo proszono nas o przekazanie informacji na temat możliwości współpracy w zakresie wymiany turystycznej i projektów międzynarodowych.
W Polsce współpracuję z Związkiem Literatów Polskich, dlatego też dużym wydarzeniem dla nas była wizyta w domu bardów Chakasji. Mieszkańcy Chakasji oraz władze otwierają się na Polskę wyrażając wolę współpracy. W trakcie ekspedycji w Znamience – mazurskiej wsi liczącej ok. 800 mieszkańców przeprowadziłyśmy z p. Ewą Piotrowicz inscenizację Mazurskiego Święta Plonu. Przedstawienie wystawiliśmy na deskach miejscowej sceny w Domu Kultury, wspólnie z 80 uczniów polskiej szkoły jaka znajduje się w Znamience pokazaliśmy obrząd charakterystyczny dla mazurskiej kultury. Na przedstawieniu przekazaliśmy słowa od naszych władz adresowane do wszystkich mieszkańców. Wydarzeniu towarzyszyła delegacja z Ministerstwa Oświaty RCH.
Reasumując: miasto Mrągowo i nasze województwo ma szereg możliwości współpracy z wieloma organizacjami, instytucjami Republiki Chakasji w zakresie projektów naukowych, badawczych, historycznych, etnograficznych, gospodarczych – wymiana kadry związanej z ogrodnictwem i naukami przyrodniczymi, programami animacji społecznej.
Otrzymałam szereg propozycji współpracy zarówno od przedstawicieli władz Republiki Chakasji jak i od środowiska polonijnego. Wszyscy wyrażają podziękowanie i deklarację kontynuacji programu Pomost jaki realizujemy od 2009 r. Mamy nadzieję, że nasza wizyta przyniesie zacieśnienie więzi z mieszkającymi tam Mazurami a miastem Mrągowem oraz Warmią i Mazurami a także, że w taką pracę u podstaw zechcą włączyć się inni. Wizyta badawcza w wioskach mazurskich - to szereg tematów nadal otwartych i koniecznych do dalszej pracy. Czas mija, najstarsi mieszańcy odchodzą a z nimi historia i piękno mazurskiej gwary. Chcielibyśmy zorganizować seminarium dotyczące wyprawy i zagadnień z jakimi mieliśmy się możliwość spotkać.
Nasza wyprawa został objęta honorowym patronatem Marszałka Województwa Warmińsko – Mazurskiego Jacka Protasa, pomocy Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie i urzędu miasta Mrągowa, wsparcia udzieliły następujące instytucje i osoby prywatne Pan Stefan Duk i jego firma oraz Ogród Botaniczny UW, Portal Kulturalny Warmii i Mazur ”Światowid”, kadra uniwersytecka z UWM, Nadleśnictwo Mrągowo, Mrągowski Uniwersytet 3 Wieku, Biblioteka Pedagogiczna w Mrągowie. Patronat medialny: Program Pomost Radio Wnet, Portal Kulturalny Warmii i Mazur, Magazyn Polonia, Kresowy Serwis Informacyjny, Nowy Dziennik z Nowego Jorku, Wiadomości Polonijne z Johannesburga, Kurier Mrągowski oraz od strony programów edukacji ekologicznej portal Dziedzictwo Kulturowe i przyrodnicze Warmii i Mazur, Collegium Copernicanum, Horiterapia.eu, Instytut Hortiterapii i www.hortiterapia.blogspot.com.
Obecnie ze względu na dalszą realizację programu Pomost staramy się o wsparcie Senatu RP, który jest przede wszystkim pomocny dla dalszej działalności środowisk polskich na Syberii. Cieszymy się ogromnie mogąc poinformować, że już wkrótce odbędzie się prezentacja efektów z naszej wyprawy na 46. posiedzeniu Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą, które odbędzie się we wtorek, 15 października 2013 r.
Zofia Wojciechowska
