Dziedzictwo przyrodnicze regionu a kształcenie ważnych kompetencji młodego pokolenia

Region Warmii i Mazur to niezwykle georóżnorodne środowisko przyrodnicze, w którym wykształciło się bogactwo form przyrody ożywionej i nieożywionej. Niezwykłość tego miejsca zaczęto szczególnie doceniać od 2004 roku, kiedy to Polska przystąpiła do programu Natura 2000. Kolejnym ważnym, z punktu widzenia ekologów, momentem dla przyrody polskiej była nominacja regionu Mazur do światowego konkursu na siedem nowych cudów natury. Znalazły się one wśród 14 najpiękniejszych regionów świata.

Bogactwo przyrodnicze w powiecie giżyckim zaczęto doceniać już w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy to na obszarze Mazur Garbatych, po środku zwartego kompleksu Puszczy Boreckiej, na terenie Nadleśnictwa Kruklanki, utworzono rezerwat przyrody „Borki”. Celem było zachowanie i ochrona lasów z licznymi rzadkimi gatunkami roślin. Rezerwat ma chronić również typowe dla tego obszaru typy gleb, szczególnie bagienne. Największą jednak ciekawostką i atrakcją turystyczną jest żubr, który od 1962 roku żyje na tym obszarze na wolności.

Jak to wszystko przekłada się na edukację przyrodniczą w szkole i kształcenie kompetencji kluczowych młodego pokolenia? W kwietniu 1995 roku uruchomiony został Program Kreator, którego głównym zadaniem stało się szukanie sposobów włączania do procesu dydaktycznego umiejętności kluczowych. Na międzynarodowym sympozjum w Bernie sporządzono listę dziewięciu umiejętności, wskazując takie, które są potrzebne każdemu człowiekowi dla uzyskania satysfakcji osobistej i sprawnego funkcjonowania w życiu zawodowym oraz listę takich, które są ważne dla budowania wspólnej Europy. Dla określenia zadań edukacyjnych szkoły odniesieniem przestała być jedynie wiedza czerpana z dyscyplin naukowych, a stał się nim uczeń i jego perspektywy życiowe.
Do kompetencji kluczowych należy kolejno:

• 1) umiejętność pracy w zespole 
• 2) umiejętność posługiwania się nowoczesną techniką informatyczną i komunikowania się 
• 3) umiejętność rozwiązywania problemów 
• 4) umiejętność wysłuchiwania innych i brania pod uwagę ich punktów widzenia 
• 5) umiejętność korzystania z różnych źródeł informacji 
• 6) porozumiewanie się w kilku językach 
• 7) łączenie i porządkowanie rozmaitych porcji wiedzy 
• 8) umiejętność radzenia sobie z niepewnością i złożonością 
• 9) umiejętność organizowania i oceniania własnej pracy. 

Według Bolesława Niemierki kompetencje to ogół umiejętności niezbędnych do podejmowania i wykonywania działań poznawczych i praktycznych w określonej dziedzinie kształcenia, życia osobistego i zawodowego. Czyli – umiejętności obejmują w szkole sferę interakcji w procesie dydaktycznym, natomiast kompetencje odnoszą się do osoby, powstają w wyniku zintegrowania pewnej liczby umiejętności opanowanych na tyle sprawnie i świadomie, by osiągnąć możność swobodnego, mądrego, refleksyjnego i odpowiedzialnego podejmowania działań. W kompetencji, którą osiągamy zawiera się również nasza refleksja, wiedza, postawa.

Wykształcenie się nowego modelu nauczania ma ogromny wpływ na dziedzictwo przyrodnicze regionu, ponieważ uczy myślenia refleksyjnego i samooceny, co pomaga zrozumieć jak ważnym elementem życia człowieka jest zachowanie w dobrym stanie dziedzictwa przyrodniczego. Od zarania dziejów człowiek związany był z otaczającą go naturą i mino upływu czasu nie zmieniło się to, choć homo sapiens nie zawsze dostrzegał tę fundamentalną więź, w której równowaga zapewnia bezpieczną i obfitą egzystencję.

 Katarzyna Jabłońska